درنای ششم / پیر پرنیان اندیش

وَظِلٍّ مَمْدُودٍ 

وقتی محبتی در دل آدم ریشه دواند دوام آن با دست نیافتنی بودن محبوب است.انگار که باید از یک حدی نزدیکتر نشد تا آن شکوه همیشگی بماند. انسان هایی هستند که از دور با عظمت به نظر می رسند اما وقتی به آن ها نزدیک می شوی وقتی لمسشان می کنی حس می کنی انگار به دکور یک تئاتر تاریخی دست کشیده ای به یک عظمت عاریتی...

سایه تا قبل از مطالعه ی این کتاب  برایم تداعی کننده یک شکوه فراموش شده بود. بخش عمده ی عظمت او در نگاه من به خاطر سکوت او بود این که سایه با کسی مصاحبه نمی کند...
اول از دیدن کتاب یکه خوردم...روی جلد عکس سایه بود و آن جهره پر شکوه که با سیگاری بر لب شکوهش افزون شده بود اما اگر این خود اوست این دو جلد ۱۵۰۰ صفحه ای چه می گوید...

کتاب مجموعه گپ و گفت هایی در بازه زمانی پنج ساله است که میلاد عظیمی از دوستان سایه گرد آورده . آقای عظیمی سی وچند ساله از استادان ادبیات دانشگاه تهران است. شاگرد دکتر شفیعی کدکنی است و از طریق ایشان به خلوت سایه راه پیدا کرده. البته بی خود به دلتان صابون نزنید درست است که آقای عظیمی انسان فرهیخته ای است و با سایه بحث های فنی بسیاری داشته . اما این کتاب بیشتر جلوه بحث های خاله زنکی آن هاست که البته تا حدودی شیرین هم از آب درآمده. عظیمی تنها نقش محرک سایه برای بیان نظراتش را دارد. در این کتاب سایه یکریز از نگاهش به زندگی ،تجربیاتش ، احساساتش و رفاقت هایش می گوید بی هیچ بحث و جدلی و این گفت یک طرفه مطالعه ی کتاب را تا حدی ملال آور می کند . (با همه جذابیت سایه برایم کتاب را در بازه زمانی یک و نیم ساله به صورت منقطع خواندم . گاهی واقعا می بریدم ...)

اما هنردوستان به دلایلی باید این کتاب را بخوانند:

•    کتاب تاریخ شفاهی شعر معاصر است. سایه که به واسطه ی نبوغ و عمر طولانیش طی چند دوره از چهره های سرشناس شعر معاصر بوده. استحقاق این را دارد که به داوری این جریان و جریان سازانش بپردازد. به علاوه آن که سایه با اکثر این چهره های سرشناس رفاقت داشته . چهره ای که او از شهریار ، مرتض کیوان ، اخوان و بسیاری دیگر ترسیم می کند را پیش ازین در جایی ندیده بودیم. این کتاب شما را با نزدیک کردن به شاعران و وقایعی که در پنجاه سال اخیر از سر گذرنداده اند در درک شعر معاصر یاری می کند هر چند جای بحث و جدل در این اظهارات کم است و باید ثقه بودن راوی را پیش فرض گرفته باشیم.

•    سایه سخت بر این معتقد است که نبوغ چیزی جز پرکاری و ور رفتن با اثر و قناعت نکردن به آنچه خلق شده نیست .به واسطه همین فرمول سایه غور عمیقی در شعر کهن داشته مثالش بررسی کردن بیت بیت دیوان کبیر شمس و شیوه سعدی خوانی اوست. از این طریق سایه به اجتهاد در ادبیات فارسی رسیده است و دقت های او در بعضی ابیاتی که نقل می کند در چنته کمتر آموزگاری پیدا می شود.

•    سایه موسیقی شناس است.می گوید هر چه دارم همه از دولت موسیقی دارم تاثیر او بر موسیقی ایران چه از طریق مسئولیت اجرایی او در رادیو و چه از طریق ترانه ها و اشعارش بر کسی پوشیده نیست. او در گوش دادن موسیقی هم صاحب سبک است. و در قسمتی طولانی از کتاب سایه از موسیقی گفته و شاهکارهایی از موسیقی ایران که بعضا گرد فراموشی بر آنها نشسته را از گنجه بیرون می کشد. اگر دنبال موسیقی اصیل هستید این کتاب فهرست پر و پیمانی ازین آثار را در بر دارد .

•    اما مهم ترین مزیت کتاب فاش شدن بخش هایی از جهانبینی سایه است.دانستن دیدگاه های کسی که نزدیک به هشتاد سال با ادبیات فارسی چنین عاشقانه زیسته و سرک کشیدن به زندگی و ذهن او شاید کمکمان کند تا بدانیم تنفس در چه هوایی به چنین اشعاری منتهی می شود.

•    جدای ازین حرف ها کتاب فرصتی است حداقل یک ماهه برای زندگی با انسانی که از نوادر بازماندگان شرافت و آزادگی است.


اگر آقای عظیمی کمی از بحث های علمی خود با سایه را چاشنی کار می کرد و سایه نیز لجبازانه از برخی قله های شعر و موسیقی معاصر چشم پوشی نمی کرد کتاب مرتبه ای بالاتر داشت .


سایه سکوتش را شکست ...به او نزدیک شدیم. لمسش کردیم . اما شکوه او عاریتی نبود او باشکوه است به خاطر غزل های درستش و وسواسی که در پرداخت آن ها دارد...به خاطر این که تنها بازمانده ی یک دوران است ، به خاطر آن شمایل و ریش اسطوره ای به خاطر این که او آخرین شاعری است که بیشتر به تخلصش می شناسندش سایه جان مجموعه ای از آخرینهاست...خدایا به سلامت دارش
 
او با شکوه است زیرا او دردواره ای شکیل است از رسوبات هزار سال فرهنگ ایرانی



پیر پرنیان اندیش

میلاد عظیمی و عاطفه طیه در صحبت سایه

نشر سخن

چاپ سوم سال هزار و سیصد و نود و یک

هزار و چهارصد و نود و چهار صفحه