درنای سی و دوم / انسان و سرنوشت

جبر یا اختیار؟ سوالی که ذهن بشر از دستش رهایی ندارد و انسان را در محکمه‌ی عقاید خود به چالش می‌کشاند. یک طرف علم و قدرت خداوند است که انسان  آن را از ازل محیط به همه چیز می‌داند و پیدایش هیچ‌چیز جز به امر خدا برایش معنادار نیست و در سوی دیگر کژی ها و رذایل و جنایات بشر که ایجاد آن‌ها به اراده‌ی خدا توسط انسان پذیرفتنی نیست. ظاهر اشعار حافظ و خیام و بزرگانی دیگر که شعرشان ورد زبان مردم است دلالت بر جبری‌گری دارد از ظاهر بعضی آیات قرآن نیز این مطلب استنباط می‌شود و با پذیرش  این طرز فکر معضلات دیگر پیش رو قرار می‌گیرند؛مساله پاداش عمل چه توجیهی خواهد داشت؟
این کتاب که از معدود آثار قلمی استاد مطهری است بحث جبر و اختیار را از منظری تاریخی بررسی می‌کند. مستشرقین اسلام را دینی با درون‌مایه ای جبری معرفی کرده و این طرز فکر را عاملی برای انحطاط اسلام از تمدن گسترده‌ی خود تلقی می کنند و در این مساله استنادشان به آیات قرآن، برخی روایات، نظریات متکلمان و عملکرد حکام مسلمان است. نویسنده تلاش دارد با آوردن شواهدی دیگر از آیات و روایات و با طرح مساله نظام علّی و معلولی و این که فعل و علم خداوند خارج از این نظام نیست اتهام نگاه جبری را از دامان اسلام پاک کند و در نهایت به این نکته برسد که انسان بالاجبار مختار است.کتاب صرفا به بیان نظریات فلسفی پرداخته و برای پذیرش پیش‌فرض‌های کتاب به صورت مستدل باید با مباحثی از فلسفه‌ی اسلامی آشنایی داشت.

انسان و سرنوشت

مرتضی مطهری

انتشارات صدرا

چاپ بیست ونهم_شهریور هزار و سی صد و هشتاد و پنج

صد و سی صفحه